De grote toegangsdeur in het hospice – de voordeur – is de poort naar waar het om gaat in het hospice: de poort naar leven en sterven. De gasten komen de eerste keer door die deur naar binnen, en als ze zijn overleden gaan ze door die deur weer naar buiten.
Het bezoek komt en gaat door de voordeur, de verpleegkundigen, vrijwilligers en andere betrokkenen komen en gaan via diezelfde voordeur, kortom: alles en iedereen komt daar langs.
Wanneer er iemand aanbelt, gaan de piepers van mijn collega en mij en kunnen we op het display zien ‘Voordeur’. Wanneer een gast belt, krijgen we de naam van de kamer te zien, zodat we weten wie er gebeld heeft en waar we moeten zijn.
Het bezoek meldt zich aan de voordeur, vertelt voor wie ze komen en als de gast het goed vindt, brengen wij, de vrijwilligers, ze naar de betreffende kamer. Als het bezoek vertrekt, lopen we mee naar de deur om ze naar buiten te laten gaan. We groeten ze en meestal zien we ze een aantal keren.
En juist het vertrek van de bezoekers is een heel belangrijke gebeurtenis in het hospice, vind ik. Ik heb de meest intieme verhalen gehoord, juist bij die voordeur. Soms laat ik de bezoeker helemaal niet direct naar buiten maar vraag of hij/zij trek in koffie of thee heeft. Meestal doe ik dat als ik het vermoeden heb dat er behoefte is aan een luisterend oor.
De lichaamstaal zegt vaak meer dan het gesproken woord. Tijdens een hartelijk: “Bedankt dat jullie zo goed voor vader zorgen!” zie ik een hand die in een zak wordt gestoken, in plaats van op de deurknop gelegd. Of een stap terug in de richting van de hal, in plaats van naar de voordeur. Voeten die van de deur af zijn gericht, ogen die overal heen kijken behalve naar de deur… mijn achtergrond in communicatie en lichaamstaal komen goed van pas bij zulke signalen. Ook de dingen die gezegd worden en de manier waarop ze worden gezegd, kunnen veel onthullen.
“Bedankt en tot de volgende keer!” vergezeld van voeten, neus, schouders – alle ‘richtingaanwijzers’ – die naar de uitgang zijn gericht: dat is een duidelijk signaal. “Fijne avond verder, goede reis,” is dan mijn reactie.
Maar als er een aarzelend: “Nou, dan moest ik maar eens gaan,” komt, samen met de hiervoor genoemde lichaamstaal, vraag ik vaak: “Wil je anders eerst nog een kop koffie of thee? Kom ik er even bij zitten.”
Bijna altijd is dat in de roos. Men is blij dat we naar ze willen luisteren. Het is fijn om met iemand te kunnen praten die weliswaar nauw bij de zorg van hun geliefde is betrokken, maar toch geen bekende of familie is. En dan is het na de eerste paar slokken koffie of thee, en vaak een opmerking als: “Wat een mooi werk doen jullie hier,” een waterval van wat er aan emoties, vragen en andere informatie leeft.
Soms is het fijn om even een voorzetje te geven: “Fijn dat je blij bent met de verzorging van je moeder. Mag ik vragen hoe het met jou is?” Of: “En jij: hoe kom je deze tijd door?”
Aan de hand van de reacties kun je dan helpen; hetzij door gewoon rustig te luisteren, maar vaak ook kun je wat meer vertellen over het werk en wat er gaat komen. Door een open houding en actief luisteren, verzamelen mensen vaak de moed die ze misschien eerder niet hadden en stellen vragen als: “Wat staat me te wachten?”, “Hoe weet ik wanneer het niet meer lang duurt?” en ook praktische vragen als: “Moet moeder direct weg als ze is overleden?” of: “Gaat het meestal een beetje rustig?”
Vooral wanneer mensen niet eerder een sterfgeval van dichtbij hebben meegemaakt, zijn er vaak vragen. We proberen ze uiteraard zo goed mogelijk te beantwoorden en als we iets niet weten, overleggen we met een collega, coördinator of verpleegkundige. Soms bellen we iemand dan later op met een antwoord.
Naast de vragen en praktische informatie krijgen we veel over de gast te horen: hoe diens leven is geweest, bepaalde ervaringen die eruit springen, het karakter en de gewoonten. En met die informatie kunnen we nog beter inspringen op de zorgbehoefte.
En dat allemaal door de simpele vraag: “Moet je direct weg of wil je eerst nog een kop thee of koffie?’
Pure rijkdom, die voordeur.